قواعد عربی 2 ، اعراب فعل مضارع

اعراب فعل مضارع :

فعل مضارع معرب دارای سه نوع اعراب است : رفع  ، نصب ، جزم

1- فعل مضارع مرفوع :  فعل مضارع هنگامی مرفوع است که هیچیک از عوامل « نَصب یا جَزم » بر سرش در نیامده باشد.

  مانند : یَذهَبُ  ، یَذهَبانِ  ، یَذهَبُونَ

علامت های  رفع فعل مضارع عبارتند از :

1- ضمه ( ـُـ ) :  ( در صیغه های 1، 4، 7، 13، 14  )  : ( یَذهَبُ ، تَذهَبُ   ، تَذهَبُ    ، اَذهَبُ ، نَذهَبُ ) ( اعراب اصلی )

2- ثبوت نون ( نَِ ) : در« افعال خمسه » که عبارتند از : ( یَذهَبانِ  ، یَذهَبُونَ ، تَذهبانِ ، تَذهَبُونَ ،تَذهَبینَ ) ( اعراب فرعی )

3- ساکن شدن حرف عله : مانند : یَرمِی ، یَدعُو ،  ( اعراب تقدیری در حالتهای رفع و جزم  )   ( مخصوص سال سوم  )

عَیِّن نوعَ الاعرابِ لافَعالِ المُضارِعَةِ التّالِیَةِ :   یَجلِسُ ،  یُحِبُّونَ  ، یَتَعَلَّمانِ

یَجلِسُ : فعل مضارع مرفوع ، علامت رفع آن ضمه ظاهر در آخرش .

یُحِبُّونَ : فعل مضارع مرفوع ، علامت رفع آن « نون » آخرش .

یَتَعَلَّمانِ : فعل مضارع مرفوع ، علامت رفع آن « نون » آخرش .

2- فعل مضارع منصوب : فعل مضارع  هنگامی منصوب می شود که یکی از عوامل نصب بر سرش در آمده باشد .

عوامل نصب یا ادوات ناصبه ی فعل مضارع  عبارتند از :  اَن ، لَن ، کَی ، اِذَن  ، حَتّی ، لِـ  ، لِکَی 

مانند :  اَن یَذهَبَ         لَن یَذهَبا         اِذَن یَذهَبُوا

علامت های  نصب فعل مضارع عبارتند از :

1- فتحه ( ـَـ ) : ( در صیغه های 1، 4، 7، 13، 14  )  : ( اَن  یَذهَبَ ،  اَن  تَذهَبَ   ، اَن تَذهَبَ    ، اَن اَذهَبَ ، اَن نَذهَبَ )

2- حذف نون : در افعال خمسه : که عبارتند از : (اَن یَذهَبا ، اَن یَذهَبُوا ، اَن تَذهبا ، اَن تَذهَبُوا ، اَن تَذهَبی )

عَیِّن اِعرابَ الاَفعالِ المُضارعَةِ مِمّا اُشیرَ الیهِ بِخَطٍّ :

لَن تَنالُوا البِرَّ حَتّی تُنفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ .            اُریدُ اَن اَتَعَلَّمَ .       اَن یَذهَبا  .

1- اَن اَتَعَلَّمَ : فعل مضارع منصوب  ، علامت نصب  آن فتحه  ظاهر در آخرش . ( اعراب اصلی )

2- اَن یَذهَبا  :  فعل مضارع منصوب  ، علامت نصب  آن «حذف نون » از  آخرش .  ( اعراب فرعی )

3-  لَن تَنالُوا  :  فعل مضارع منصوب  ، علامت نصب  آن «حذف نون » از  آخرش .  ( اعراب فرعی )

ترجمه ی فعل مضارع منصوب  با ادات ناصبه :      1- اَن : به معنی « که » : اُریدُ اَن اَتَعَلَّمَ . می خواهم که یاد بگیرم .

                                                               2- لن : معنی فعل مضارع را به « مستقبل منفی»  تبدیل می کند .

 لَن تَجِدَ لِسُنَّةِ اللهِ تَحویلاً . هرگز در سنت الهی دگرگونی نخواهی یافت  .

3- کی : برای بیان علت می آید :  جِئتُکَ کَی اَتَعَلَّمَ .       پیش تو آمدم برای اینکه یاد بگیرم .

4- اذن : به معنی  ( بنا بر این ، در این صورت ) و در جواب می آید . 

کسی به تو  می گوید : سَاَزُورُکَ  ( به دیدن تو می آیم )

در جواب می گویی :  اِذَن اُکرِمَکَ  ( در این هنگام تورا گرامی می دارم  ) 

                                                                                     6                      

5- لِـ  و حَتّی : ( برای اینکه ، تا اینکه ) : این دو حرف از حروف ناصب به اَن مُقَدّره است .

خُذ  الدَّواءَ لِتَبرَأ َ.   دواء را بگیر برای اینکه خوب شوی .  که در اصل بوده : خُذ  الدَّواءَ لِاَن  تَبرَأ َ .

وَاعبُد رَبَّکَ حَتّی یَأتِیَکَ الیَقینُ . پروردگارت را عبادت کن تا برایت یقین حاصل شود .

3- مضارع مجزوم : فعل مضارع  هنگامی مجزوم می شود که یکی از عوامل جزم  بر سرش در آمده باشد .

عوامل جزم فعل مضارع عبارتند از :

 1- اداتی که یک فعل را مجزوم می کنند . مانند : « لَم ، لَمّا ، لِـ امر ، لای نهی »

لَم یَتَکَلَّم           لَمّا یُؤمِنُوا           لا تَفعَلا

2- اداتی که  دو فعل را مجزوم می کنند که اولی فعل شرط و دومی جواب شرط نامیده می شود . 

مانند : اِن ، مَن ، ما ، اَینَما

اِن تَنصُرُوا اللهَ یَنصُرکُم  .           مَن یَعمَل الخَیرَ یَنتَفِع بِهِ  .

تذکر1 : از بین ادات شرط  « اِن » حرف شرط  است و بغیه اسم شرط هستند .

تذکر 2: گاهی قبل از فعل شرط « فعل امر یا نهی » قرار می گیرد که در این صورت باید فعل شرط را حذف کرد .

مانند : اِرحَم تُرحَم    که در اصل بوده است . اِرحَم اِن تَرحَم تُرحَم . 

 لاتَکفُر تَدخُل النّارَ   که در اصل بوده است  لاتَکفُر اِن تَکفُر تَدخُل النَّارَ .  

علامت های  جَزم فعل مضارع عبارتند از :

1- سکون  ( ــ ) :  ( در صیغه های 1، 4، 7، 13، 14  )  : ( لَم یَذهَب ، لَم تَذهَب   ، لَم تَذهَب    ، لَم اَذهَب ، لَم نَذهَب )

2- حذف نون : در افعال خمسه : که عبارتند از : ( لَم یَذهَبا ، لَم یَذهَبُوا ، لَم تَذهبا ، لَم تَذهَبُوا ، لَم تَذهَبی )

3- حذف حرف عله : ( در صیغه های 1، 4، 7، 13، 14  )  از افعال ناقص . مانند : لم یَدعُ     ( مخصوص سال سوم )

عَیِّن اِعرابَ الاَفعالِ المُضارعَةِ مِمّا اُشیرَ الیهِ بِخَطٍّ :   لاتَقنَطُوا مِن رَحمَةِ اللهِ  .            اِن تَنصُرُوا اللهَ یَنصُرکُم  .

1- یَنصُر: فعل مضارع مجزوم  ، علامت جزم   آن سکون  ظاهر در آخرش . ( اعراب اصلی ) ( جواب شرط )

2- اِن تَنصُرُوا :  فعل مضارع مجزوم   ، علامت جزم   آن «حذف نون » از  آخرش .  ( اعراب فرعی ) ( فعل شرط )

3-  لاتَقنَطُوا:   فعل مضارع مجزوم  ، علامت جزم   آن «حذف نون » از  آخرش .  ( اعراب فرعی ).

ترجمه ی فعل مضارع مجزوم   با ادات جازمه  :

1- فعل مضارع مجزوم به لم را می توان بصورت ماضی ساده ی منفی ترجمه کرد  . لَم یَذهَب : نرفت

2- فعل مضارع مجزوم به لمّا را می توان بصورت ماضی نقلی منفی ترجمه کرد  . لَمّا یَذهَب : هنوز  نرفته است .

3- ادواتی از قبیل  « من » ( هرکس )     « ما » ( هرچه)      « اینما » (  هرجا )     « ان » ( اگر ) ترجمه می شود.

مَن یَجتَهِد یَنجَح .  هرکس تلاش کند موفق می شود .

ماتَفعَلُوا مِن خَیرٍ یَعلَمهُ اللهُ . هرچه از خیر انجام دهید خدا آن را می داند .

تذکر : هریک از دو فعل شرط و جواب شرط درصورتی که ماضی باشد می تواند بصورت مضارع ترجمه شود .

مانند : مَن صَبَرَ ظَفَرَ  .  هرکس صبر کند پیروز می شود .